Dil ve kültür, bir toplumun kimliğini belirleyen en temel iki unsur olarak tarih boyunca insan topluluklarının varlığını şekillendirmiştir. Dil, yalnızca iletişim aracı değil; aynı zamanda kültürün taşıyıcısı, hafızanın koruyucusu ve kimliğin kurucu unsurudur. Kültür ise dil aracılığıyla nesilden nesile aktarılan değerler, inançlar, gelenekler ve yaşam biçimlerinin bütünüdür. Bu bağlamda “dilde birlik, kültürde birlik” düşüncesi, Türk dünyasında ortak kimliğin inşası açısından stratejik bir öneme sahiptir.
Dil, kültürün en güçlü taşıyıcısıdır. Atasözleri, destanlar, şiirler ve halk edebiyatı ürünleri, bir toplumun değerlerini ve dünya görüşünü dil aracılığıyla aktarır. Kültür ise dilin anlam dünyasını besler; dilin kelime hazinesi, kültürel pratiklerle zenginleşir. Dolayısıyla dilde parçalanma, kültürel bütünlüğü de zayıflatır. Türk dünyasında lehçe ve ağız farklılıklarına rağmen ortak bir dil bilincinin korunması, kültürel birliğin sürdürülebilirliği için zorunludur.
Türk tarihinin en eski yazılı belgeleri olan Orhun Yazıtları, dil ve kültür birliğinin erken örneklerini sunar. Yazıtlarda Türk halkının ortak değerleri, kahramanları ve siyasi idealleri dile getirilmiştir. Kaşgarlı Mahmud’un Divânu Lugâti’t-Türk adlı eseri ise Türk lehçelerinin bir araya getirilerek ortak bir dil bilincinin oluşturulmasına yönelik önemli bir girişimdir. Osmanlı döneminde Türkçe, imparatorluğun farklı coğrafyalarında bir kültür dili olarak işlev görmüş; Cumhuriyet döneminde ise dilde sadeleşme ve ulusal kimlik inşası ön plana çıkmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsız Türk Cumhuriyetlerinde dil ve kültür birliği yeniden gündeme gelmiş, ortak alfabe ve eğitim projeleri tartışılmıştır.
Kültürde birlik, ortak tarih bilinci ve değerler etrafında şekillenir. Türk dünyasında destanlar (Dede Korkut, Manas), kahramanlar (Alp Er Tunga, Köroğlu) ve mitolojik unsurlar (Ergenekon, Bozkurt) ortak kültürel hafızayı beslemektedir. Müzik, tiyatro, sinema ve sahne sanatları da kültürel birliği pekiştiren alanlardır. Türk Dünyası Kültür Başkenti uygulamaları, ortak kültürel diplomasi örnekleri olarak dikkat çekmektedir.
Türk dünyasında dilde birlik arayışları yalnızca devletler arası girişimlerle değil, aynı zamanda sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarıyla da ivme kazanmaktadır. Bu bağlamda Çağın Dili Stratejik Eğitim Bilim ve Kültür Derneği, dil ve kültür birliği vizyonuna yönelik özgün ve stratejik çalışmalar yürütmektedir. Dernek, dilin kültürün taşıyıcısı ve kimliğin kurucu unsuru olduğu bilinciyle hareket ederek, Türk dünyasında ortak bir dil bilincinin güçlenmesine katkı sağlamaktadır.
Manifesto ve Stratejik Metinler: Dernek, dilde birlik ve kültürde birlik ideallerini felsefi ve stratejik metinlerle kamuoyuna sunmakta; bu metinlerde Türk dünyasının ortak değerleri ve geleceğe dair vizyonu vurgulanmaktadır.
• Eğitim ve Kültür Projeleri: Genç kuşaklara ortak dil bilinci kazandırmak amacıyla seminerler, eğitim programları ve kültürel etkinlikler düzenlenmektedir.
• Sanat ve Sembolizm: Sahne sanatları, tiyatro ve görsel kampanyalar aracılığıyla dil ve kültür birliği teması işlenmekte; semboller ve sloganlar üzerinden ortak kimlik pekiştirilmektedir.
• Uluslararası İletişim: Türk dünyası devletleri arasında kültürel diplomasiye katkı sağlayan projeler geliştirilmekte; ortak alfabe ve medya dili tartışmalarına destek verilmektedir.
Bu çalışmalar, Türk Dil Kurumu’nun “Dilde, Fikirde, İşte Birlik” ülküsü ile doğrudan paralellik göstermektedir. TDK, Gaspıralı İsmail Bey’in vizyonu doğrultusunda Türkçeyi korumak ve geliştirmek için araştırmalar yürütmekte; ayrıca “Ortak Türk Alfabesi”nin geliştirilmesi yönünde çok yönlü çalışmalar yapmaktadır.
Benzer şekilde, Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu 2024 yılında Bakü’de düzenlenen toplantıda Latin temelli ortak alfabe üzerinde uzlaşmaya varmış; bu alfabenin 34 harften oluştuğu ve Türk Cumhuriyetleri arasında karşılıklı anlaşılabilirliği artıracağı belirtilmiştir. Bu girişimler, Çağın Dili Derneği’nin sahne sanatları ve stratejik metinler aracılığıyla yürüttüğü dil birliği çağrısıyla tamamlayıcı bir nitelik taşımaktadır.
Çağın Dili Stratejik Eğitim Bilim ve Kültür Derneği’nin çalışmaları, akademik ve kurumsal girişimlerle birlikte değerlendirildiğinde, dilde birlik arayışlarının yalnızca teorik bir ideal değil; aynı zamanda toplumsal bilinçlenme ve kültürel diplomasi açısından somut bir gereklilik olduğunu ortaya koymaktadır.
Yorum Yazın